Oxidatie hypolimnion Ouderkerkerplas

De Ouderkerkerplas (70 ha) is een voormalige zandwinplas gelegen ten zuidoosten van Amsterdam, nabij Ouderkerk aan de Amstel. De plas is op het diepste punt meer dan 40 meter diep waardoor er thermische stratificatie optreedt. Als gevolg van de hoge fosfaatconcentraties zijn er vrijwel iedere zomer problemen met de bloei van giftige blauwalgen.

Oxidatie hypolimnion

Sinds 2010 onttrekt energiebedrijf Vattenfall (voorheen Nuon) het koude water uit het hypolimnion om kantoren en gebouwen in Amsterdam Zuidoost op een duurzame manier te koelen. Hierbij wordt het koude water uit het hypolimnion opgepompt, naar een gesloten koelwatercircuit gevoerd en na gebruik weer geloosd op het epilimnion van de plas. Doordat het anaerobe diepe water uit het hypolimnion in het groeiseizoen veel rijker is aan fosfaat dan het oppervlaktewater, bestond het risico dat de groei van blauwalgen en/of groenalgen sterk zou toenemen. Om de fosfaatconcentratie in het water te verlagen is er niet voor gekozen om het retourwater te defosfateren, maar voor oxidatie van het hypolimnion.

Bij oxidatie van het hypolimnion wordt via slangen vlak boven het sediment pure zuurstof gedoseerd. De verwachting is dat dit leidt tot de oxidatie van gereduceerd ijzer, waardoor dit samen met fosfaat neerslaat. Dit is een nabootsing van de natuurlijke ijzerval op het grensvlak van bodem en zuurstofhoudend oppervlaktewater. Ook de nalevering van fosfaat uit de fosfaatrijke onderwaterbodem zal hierdoor sterk afnemen. Het slib van de Ouderkerkerplas is ook rijk aan gereduceerd zwavel en oxidatie hiervan kan echter leiden tot een ernstige verzuring indien de buffercapaciteit van de bodem niet hoog genoeg is om het geproduceerde zuur te neutraliseren. 

Vooronderzoek

Uit een laboratoriumexperiment bleek dat het oxideren van sediment uit de Ouderkerkerplas in ieder geval op de korte termijn een geschikte methode is om via de binding van fosfaat aan geoxideerd ijzer de fosfaatconcentraties te laten afnemen tot bijna nul. Uit het experiment bleek verder dat het sediment niet erg gevoelig is voor verzuring en de verwachting is dat de verzuring in de praktijk lager zal uitvallen dan in het aquariumexperiment.

Plan van aanpak

Op basis van de resultaten van het vooronderzoek hebben Waternet en Vattenfall besloten deze innovatieve methode in de praktijk toe te passen en is in het voorjaar van 2010 het oxidatiesysteem in werking getreden. Om de effecten hiervan te volgen en mogelijke problemen tijdig te signaleren, werden alle aspecten van het aquatische systeem gedurende 6 jaar (2010-2015) intensief gemonitord door Onderzoekcentrum B-WARE in samenwerking met Wageningen UR, Bureau Waardenburg, ATKB en Stichting Bargerveen. Het onderzoek werd gesubsidieerd vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en de Provincie Noord-Holland. Sinds 2016 worden de effecten van de oxidatie van het hypolimnion op de waterkwaliteit gemonitord in opdracht van Vattenfall.