Experimenteel diepkalken jeneverbesstruwelen
B-WARE Research Centre en Het Limburgs Landschap zijn onlangs fase 2 "experimenteel diepkalken jeneverbesstruwelen" gestart in het natuurgebied de Boshuizerbergen bij Venray.
Al sinds enkele decennia is er sprake van verminderde verjonging van jeneverbesstruwelen. In 2010 hebben we daarom een onderzoek uitgevoerd, in Nederland en erbuiten, waarin de bodem van gebieden met (veel) en zonder verjonging is vergeleken. Hieruit bleek dat aluminium in de bodem uiterst toxisch is voor wortels van jeneverbes kiemplanten. Verder bleek de vitaliteit van de bessen te correleren met een hogere N:Ca en N:K ratio van de bessen (en naalden) die daardoor een hogere schildluisbezetting hadden (Lucassen et al., 2011). Het percentage vitale bessen in de Maasduinen was doorgaans laag (circa 5%).
Sinds de jaren 80 is in een flink aantal heideterreinen dolocal toegediend, na plaggen van de met stikstof verrijkte organische bodem toplaag, om soortenrijke heide te herstellen. Hierdoor neemt de pH toe en neemt de Al:Ca ratio af. De toxiciteit van aluminium (maar ook die van ammonium) wordt dan opgeheven, zonder dat er verruiging van de vegetatie optreedt (afwezigheid van lichtconcurrentie is ook van belang). Deze maatregel bleek zeer succesvol indien ook maaisel met doelsoorten werd aangebracht. Ook in verschillende terreinen met jeneverbesstruwelen, waaronder de Boshuizerbergen, heeft deze maatregel inmiddels geleid tot (beperkte) ontwikkeling van jeneverbes kiemplanten.
In 2013 is op experimentele basis een veldexperiment gestart om te kunnen onderzoeken of de vitaliteit van de bessen verhoogd kan worden door het diepkalken van de bodem (fase 1). In zure (overstoven) heidegronden bevindt het grootste deel van het wortelstelsel van bomen zich binnen een straal van 1,5 meter en tot een diepte van één meter (Kutschera & Lichtenegger, 2002). We hebben daarom deze bodemlaag plaatselijk verrijkt met één dosering dolocal en patentkali (budget kwestie). Dit bleek al snel te leiden tot een verlaagde opname van stikstof en een verhoogde opname van calcium en magnesium. De verlaging van de N:Ca en N:Mg was langdurig stabiel en werd niet beïnvloed door de droge zomers in 2018-2020. De N:K ratio nam ook iets af, maar dat was het gevolg van de verlaagde N opname. De ratio bleek, desondanks de kaliumgift, ook sterk toe te nemen in de droge zomers van 2018-2020.
In fase 2 hebben we daarom in hetzelfde gebied een dertigtal vrouwelijke bomen aanvullend behandeld met hogere kaliumgiften (vier en tien maal hoger), al dan niet gecombineerd met een fosforgift. We verwachten dat dit wel zal leiden tot een stabielere verbetering van de N:K ratio in naalden en bessen. In de komende jaren zullen we dan ook vitaliteitsmetingen gaan verrichten aan de bessen en de verjonging in kaart brengen. Omdat de behandelingen eerst moeten inwerken op de bomen, en de rijping van bessen twee jaar duurt, zal dit waarschijnlijk nog drie jaar duren.
Info: Esther Lucassen